Weer verder
De keerzijde van rouw….is liefde!?
Liefde verwarmt, omarmt en verbindt. Voor mij geeft liefde zin aan mijn bestaan. Liefdevolle warme mensen die me steunen en van mij houden en van wie ik heel veel houd.
Ik zou me ook geen leven zonder hen kunnen voorstellen. Mijn kinderen, mijn man, mijn lieve broers en zus, mijn ouders, mijn familie en heel waardevolle dierbare vrienden. Wat heb ik het fijn als ik daaraan denk.
Toch maakt juist die liefde me ook kwetsbaar. Ik weet dat het leven niet oneindig is. Ik weet nog goed hoe ik me voelde toen ik besefte dat ik in heel korte tijd afscheid zou moeten nemen van mijn lieve oma. Ze was mijn grootste fan en zij zou komen te overlijden. Ik was bang, schreeuwde de boel bij elkaar en mijn adem stokte. Een steek ging door mijn hart. Wat deed het zeer dat juist zij kwam te overlijden, ook al was ze bijna 90 jaar oud. Het leven is niet oneindig. Vroeg of laat zullen we een keer afscheid moeten nemen van elkaar. Die gedachte brengt rillingen over mijn hele lijf. Het maakt me zelfs verdrietig. Ook als ik denk aan mijn eigen sterfelijkheid, dan slijpt de angst erin. Niet zozeer voor mezelf, maar wel dat ik als moeder twee kleine kinderen achter me zou moeten laten. Wat ben ik bang om datgene wat me zo dierbaar is te moeten loslaten!
Liefde maakt kwetsbaar, wanneer we een geliefde kwijtraken doet het vreselijk pijn. We willen vasthouden, we willen dat het voor altijd blijft zoals het is. Maar het leven is veranderlijk en zeer onvoorspelbaar. Wie lief heeft loopt risico, dat zonder meer. Maar vraag jezelf nu eens af: Zou je je een leven kunnen voorstellen zonder liefde? En zou je ondanks het risico gekwetst te worden toch nog durven liefhebben?
Het leven is kwetsbaar, wij mensen zijn kwetsbaar. Ikzelf voel me kwetsbaar. Juist omdat ik zoveel liefde heb en voel. Maar deze liefde geeft zin aan mijn bestaan. De littekens in mijn hart zijn een tastbaar bewijs dat ik in mijn leven lief heb gehad en helaas ook liefde ben verloren. Dat ik liefde heb durven toelaten ben ik trots op en dankbaar voor.
Mijn oma mag er dan misschien niet meer zijn. En ooit zal ik meer dierbare personen verliezen. Toch weerhoudt dat me er niet van onnoemelijk veel van hen te blijven houden. Liever een dag intens liefgehad dan een leven zonder liefde, hoeveel pijn het soms ook kan doen.
‘Heb ik goed genoeg mijn best gedaan?’ vraagt mijn 83-jarige cliënte zich af. Ik weet dat ze zich dit, sinds het overlijden van haar echtgenoot, veelvuldig afvraagt. Ze is in de laatste fase van haar leven beland en daarin maakt ze de balans voor zichzelf op. Terwijl ik me afvraag waar ze specifiek op doelt, lijkt ze mijn gedachten te lezen en zegt: ‘Heb ik genoeg gedaan om de hemel en de aarde met elkaar te verbinden? Is het me gelukt om de hemel naar hier te brengen en dit door te geven aan anderen?’ Een boeiende vraag, waarna een boeiend gesprek volgt.
Wanneer lukt het je om weer 'JA' te zeggen tegen jezelf? Als een dierbare overlijdt, vinden we dat vaak heel moeilijk. We weten dat het wel mag, maar ergens voelt dat verkeerd. Hoe vind je de ruimte voor jezelf als je zonder jouw geliefde weer verder moet?
Lang, lang geleden, toen COVID-19 nog niet bestond, knuffelden mensen met elkaar. Gewoon zonder aarzeling omdat ze het fijn vonden elkaar weer te zien. Een warme omhelzing die een vriendschap extra waarde geeft. Een troostende arm om een schouder, een spontane vreugdevolle kus op de wang of een bemoedigend klopje op iemands rug. Ik mis het enorm.
